Bayilik Nedir? Bayilik Sistemi Nasıl Çalışır?

Bayilik (franchise), bir işi genişletmek, malları ve hizmetleri dağıtmak için kullanılan bir sistemdir. Marka sahibi ile yerel operatör arasındaki başarıyla genişlemek hedefi olan bir ilişkiye dayanmaktadır.

Bayilik sisteminin yasal tanımını ve bayilik verme gerekliliklerini bir kenara bırakırsak, hukuki açıdan bakıldığında bayilik, tanımlanmış bir lisans türüdür. Esas olarak bayilik, marka sahibi ve bu markayı temsil edecek işletme arasındaki ilişki ile ilgilidir. Bayi, ticaret unvanını ve çalışma yöntemlerini (iş yapma sistemini) bir marka ile lisanslamaktadır. Bayilik sahibi, pazarlığın bir parçası olarak, işlerini lisans şartlarına göre işletmeyi kabul eder.

Bayilik veren firma, bayi sahibine her alanda destek verir ve bayinin fikri mülkiyetini korumak ve marka yönergelerine bağlı kalmasını sağlamak için gerekli olan bazı unsurları kontrol altına almasını sağlar. Buna karşılık bayi, sözleşme şartlarına uygun olarak gereken ücreti öder.

Bayilik veren firma, bayisinin gündelik yönetiminde çok az bir role sahiptir veya hiçbir role sahip değildir. Bayi bağımsız bir operatördür ve bayilik veren ile ortak işverenler değillerdir.

Bu sebeple, bayilik veren, insan kaynakları için en iyi uygulamalar hakkında bazı rehberlik ve bilgi sağlayabilirken, bayi sahibi çalışanlarını standartlaştırmak, istihdam standartlarını ve uygulamalarını belirlemek, işe almak ve çalışanlarını disipline etmek konularında özgürdür.

Üniforma ve benzerleri sistemler marka standartlarının bir parçası olsa da ücret oranı veya çalışma saatleri gibi konular sistemin dışındadır.

Bayilik esas olarak sözleşme ilişkisidir. Fakat, ilgili işletmeler ortak bir markayı paylaşmalarına rağmen, her biri yasal ve pratik anlamda farklı iş alanındadır.

Bayilik verenin işi, işini genişletmek ve bayi sahiplerini desteklemek; bayinin de işi, işlerini sözleşme şartlarına göre yönetmek ve işletmektir.

Bir lisans ne zaman bayiliktir (franchise)?

Her bayilik bir lisans olsa da her lisans kanun kapsamında bir bayilik değildir. Genel olarak üç özel öğe bulunduğunda bir lisans bayilik olur (franchise):

• Bayilik sahibinin işi, bayilik verenin ticari markasıyla büyük ölçüde ilişkilidir;
• Bayilik sahibi, işe girme ve işte kalma hakkı için bir seferlik başlangıç ve / veya devam eden bir ücret öder;
• Bayilik veren bayilik sahibini kontrol eder ve yardım eder.

Bayi Markasının Gücü

Bir bayinin markası en değerli varlığıdır. Müşteriler, marka hakkındaki düşünceleri itibariyle hangi işyerinde alışveriş yapacaklarına ve o işletmeye hangi sıklıkla uğrayacaklarına karar verirler. Müşteriler işin sahibinin kim olduğu ile ilgilenmezler. Sadece ilgili markanın ürünlerini ve hizmetlerini elde etmek isterler. Franchising "Hızlı Girişimcilerin" belli markalar altında iş yapabilmelerini sağlar. Eğer gerçekten büyük bir marka ile çalışırlarsa, sistemin standartlarına uymak ve müşteri memnuniyetini sağlamak için gerekli tüm araçlara ve desteklere sahip olurlar.

Markanın gerçek sahibi veya bayi olmasına bakılmaksızın, nerede olursa olsun tutarlı bir şekilde marka standartlarına uygun olarak hizmet verilmesi beklenir. Bayilik verenler, markalarını geliştirmek ve devamını sağlamak için çok fazla zaman, enerji ve finansal kaynak ayırırlar. Tüketici zihninde franchise verenin markası şirketin itibarına eşittir.

Büyük franchise sahipleri sistem standartlarını zorlarlar. Müşterilerin herhangi bir bayideki alışverişlerinde memnun kalmalarını sağlayarak, markayı paylaşan diğer franchise sahiplerinin haklarını koruma altına alırlar. Bayiler, sadece ürünlerin ve hizmetlerin menüsünü değil, halihazırda yürürlükte olan bir operasyonel sistemi ve markayı da temsil etmektedirler.

Büyük franchise sistemlerinde, bayilik veren ve bayilik sahibi karşılıklı başarı için birlikte çalışırlar.